tianangdep.com

Tin học trong thời đại công nghệ 4.0 quan trọng không kém gì ngôn ngữ nói (Thậm chí nhiều người còn đánh giá cao hơn). Tôi cũng chỉ biết sơ qua về cách sử dụng máy tính và đang trong giai đoạn mày mò, học tập để có cách trợ giúp cho con được tốt nhất.
Nhiều người lo lắng khi nghe thông tin cho trẻ tiếp xúc sớm với Tin học, máy tính. Nhưng thật ra Tin học rất gần gũi, khi bạn cho trẻ chơi điện thoại cũng chính là hình thức giúp trẻ tiếp xúc với Tin học. Tôi thường dành một khoảng thời gian nhất định trong ngày để cho con tiếp xúc với phương tiện công nghệ thông tin, có sự kiểm soát. Khi con 3 tuổi, hướng dẫn con cách sử dụng điện thoại thông minh sao cho hiệu quả. Đơn giản nhất là cách mở khóa, cách chỉnh âm lượng to nhỏ, cách bỏ qua quảng cáo khi xem youtube, hay tắt điện thoại khi không dùng nữa. Khi con sử dụng tiện ích Monkey để học tiếng anh trên điện thoại. Tôi giới thiệu dần dần những tiện ích, để con có thể truy cập vào những chủ đề khác nhau, hay những mục yêu thích nhất, tùy theo sở thích của con. Bên cạnh đó, tôi cũng cho con tiếp xúc với máy vi tính để bàn, và cũng là sử dụng phần mềm Monkey để học tiếng anh. Trước tiên, sẽ dạy cho con cách cầm chuột và điều khiển trỏ chuột. Lúc đầu trẻ rất khó theo dõi trỏ chuột, vì nó nhỏ, bạn có thể sử dụng hiệu ứng để cho con dễ theo dõi (Tải tại đây). Sau đó, tới giai đoạn giúp trẻ bấm chuột và tích kéo chuột. Và sử dụng những phím mũi tên đơn giản. Cũng là phần mềm Monkey, nhưng đối với trẻ cách tiếp cận khi sử dụng điện thoại thông minh và sử dụng máy tính để học có nhiều sự khác biệt.

Trong một báo cáo nghiên cứu về giáo dục có nêu: "10 năm quan trọng nhất của đời người là từ 18 đến 28 tuổi. Những hành động đúng đắn hay sai lầm trong quãng thời gian đó sẽ ảnh hưởng toàn bộ cuộc đời còn lại".

Để chọn lối cho con vào đời thật tối ưu trong quãng thời gian 10 năm đó, tôi đã hoạch định chiến lược, với đầy đủ 5 bước: Phân tích bối cảnh, xác lập mục tiêu, lên kế hoạch thực hiện, phân bổ nguồn lực và đo lường, đánh giá kế hoạch.

Phân tích bối cảnh để hiểu mình, hiểu con

Khác với chiến lược kinh doanh, trong chiến lược học tập, cha mẹ dẫn dắt và con thực hiện. Cha mẹ muốn làm nhưng con không làm được, hoặc không thích làm thì cũng chịu. Con chỉ làm được khi có đủ động lực và đủ năng lực. Vì thế cần phân tích ưu, nhược điểm, hiểu sâu về tính cách và sở thích của con để xác định môn học, ngành nghề nào con có thể làm tốt và phát triển trong sự nghiệp.

Việc phân tích nguồn lực tài chính của gia đình, quỹ thời gian dành cho con ra sao... đóng vai trò rất quan trọng. Nếu tiền bạc không dồi dào, cha mẹ cần bỏ nhiều thời gian và tâm sức để bù đắp cho con.

Sau khi phân tích các yếu tố bên trong, tôi dùng rất nhiều thời gian tìm hiểu kỹ về cơ hội việc làm, các ngành nghề phù hợp với tố chất và năng lực của con. Cuối cùng, tôi xem xét đến các trường đại học, học bổng trong và ngoài nước, sao cho phù hợp với con và tài chính gia đình.

Tôi có một đứa cháu họ, sức học bình thường, cha mẹ cháu lo làm lụng buôn bán nên tôi quan tâm nhiều đến cháu. Khi cháu chọn học trường cao đẳng, xét thấy cháu không có thiên hướng nổi trội ở lĩnh vực nào, tôi chọn ngành tài chính, vốn rất an toàn. Nhưng cháu chê nhàm chán và đổi sang cao đẳng kỹ thuật. Tiếc thay, cháu cũng không có khiếu về kỹ thuật nên khi ra trường lại vào làm trong ngành dịch vụ. Nhờ tháo vát, cháu được thăng tiến lên vị trí manager. Nhưng điều tiếc nuối của tôi là con đường sự nghiệp của cháu chỉ dừng lại ở đó.

Thông thường, để được thăng tiến lên vị trí quản lý cấp cao, cần học thêm bằng thạc sĩ về quản trị. Mà cái bằng cao đẳng kỹ thuật thì không thể học tiếp lên cử nhân thương mại. Nếu muốn, cháu phải học lại từ đầu. Bước qua tuổi 30, cháu vẫn loay hoay chưa có phương án nào khả thi. Cho nên, khi chọn học ngành gì, cần tìm hiểu rất kỹ cơ hội việc làm và nấc thang thăng tiến của nó.

Xác lập mục tiêu chuẩn xác
Mục tiêu là yếu tố cốt lõi, linh hồn của chiến lược. Ta thường nghe nói "tầm nhìn chiến lược", hàm ý mục tiêu có tầm nhìn đủ xa, rộng và sâu sắc hay không.Xác lập mục tiêu chuẩn xác

Mục tiêu chuẩn xác cần được định tính và định lượng. Nếu chỉ là các khái niệm chung chung sẽ rất khó đưa ra nhiệm vụ cụ thể, cũng như khó đo lường kết quả. Mục tiêu càng cụ thể càng tốt. Nhiều bạn bè của tôi thường đưa ra các mục tiêu rất mơ hồ như: "Mình chỉ muốn con có một cuộc sống hạnh phúc là đủ". Nhưng thước đo của hạnh phúc là gì, bạn không nói rõ được.

Việc xác định mục tiêu chính xác là việc khó nhất và quan trọng nhất. Nếu mục tiêu sai thì chiến lược đương nhiên sẽ thất bại. Chiến lược càng dài hạn, tính khả thi sẽ cao, nhưng ngược lại chiến lược dài hạn sẽ khiến việc xác định mục tiêu quá xa trở nên rất khó khăn. Việc phân tích bối cảnh thật sâu sắc ở bước đầu tiên sẽ giúp thiết lập mục tiêu chính xác hơn.

Khi đã xác định được mục tiêu thì các kế hoạch hành động phải luôn bám sát theo. Đây gọi là tính nhất quán của chiến lược. Nếu mục tiêu thay đổi nhiều lần thì có nghĩa chiến lược đã sai từ đầu.

Mới đây, có một trường hợp nhờ tôi tư vấn. Con bạn đã học tiếng Đức được 5 năm, nhưng giờ gia đình lại không muốn con du học Đức nữa. Bạn nhắn tin nhờ tôi hướng dẫn cách học tiếng Anh cấp tốc. Mục tiêu thay đổi, hiện vẫn còn hơn 2 năm để làm lại từ đầu, nhưng tôi tiếc thời gian của cháu.

Mục tiêu có 3 loại. Goal là mục tiêu lớn nhất, có tính dài hạn, thường nói về mục đích cuộc sống và hoài bão của cuộc đời mỗi người. Objective là mục tiêu cụ thể của từng giai đoạn (3-5 năm). KPI là mục tiêu nhỏ của từng nhiệm vụ (task) cần thực hiện.

Để đạt được mục tiêu to lớn trong đời (Goal), chúng ta cần hoàn thành thật tốt các mục tiêu nhỏ (KPI). Tôi từng nghe rất nhiều bạn, dùng những từ đao to búa lớn, nói những điều mênh mông vĩ đại. Tiếc thay, trong những việc nhỏ nhất, các bạn còn làm chưa xong, chưa tốt thì vĩnh viễn ước mơ chỉ là mơ mộng. "Said easy than done", nói thì hay lắm, làm có dễ đâu.

Lên kế hoạch hành động

Chiến lược dù có hay đến đâu mà không có kế hoạch hành động cụ thể thì cũng vô nghĩa. Ngài Warren Buffett từng nói: "Một kẻ ngốc có kế hoạch có thể đánh bại một thiên tài không có hoạch định" (An idiot with a plan can beat a genius without a plan).

Từ chiến lược dài hạn (10-15 năm), tôi chia thành 3 giai đoạn, mỗi giai đoạn là chiến lược trung hạn (3-5 năm), sau đó lên kế hoạch hành động cho từng năm. Ở các giai đoạn đầu, khi con còn nhỏ, chúng ta dễ dàng tạo sự ảnh hưởng và dẫn dắt. Vì vậy, ngay từ sớm, cha mẹ nên tập trung làm "công tác tư tưởng" để giúp con hình thành tư duy, tạo động lực. Con càng lớn, càng có chính kiến riêng, chúng ta chỉ có thể phối hợp, chứ khó tác động được nhiều.

Kế hoạch năm bao gồm các yếu tố: Nhiệm vụ cần làm (what), thời gian hoàn thành (when), thực hiện thế nào (how). Kế hoạch có thể linh động thay đổi, miễn sao vẫn theo đuổi để đạt được mục tiêu đề ra.

Phân bổ nguồn lực

Các nguồn lực đến từ cả cha mẹ và con. Nếu cha mẹ nhiều tiền, con học giỏi thì vấn đề trở nên rất đơn giản. Trường hợp nhà tôi, con trai đầu học khá tốt, con trai thứ hai học bình thường, tiền bạc lại không dư giả nên việc phân bổ nguồn lực là điều tôi đau đáu mỗi ngày. Làm sao, trong một giới hạn nhất định của mẹ và con, mà các con vẫn thành đạt và có một vị trí vững vàng trong xã hội?

Theo kinh nghiệm của tôi, tiền bạc và tâm sức của cha mẹ thường sẽ tỷ lệ nghịch. Cha mẹ giàu sẽ ung dung giao phó con cho trường quốc tế. Cha mẹ ít tiền thì càng nên đầu tư thật nhiều tâm huyết, thời gian và công sức cùng con.

Có 3 nguồn lực chính là tiền bạc, thời gian và công sức học hành của con. Trong đó, công sức của con là quý nhất. Đừng tham lam bắt con học những thứ vô ích khiến con không thể, hoặc khó đạt mục tiêu. Kế đến là thời gian của con, vô cùng quý giá. Hãy thật thận trọng khi chọn trường, lớp, môn học... cho con, đừng để con phí hoài thời gian cho những gì không thích đáng.

Đối với con nhà nghèo, việc phân bổ nguồn lực tối ưu là chiến thuật quan trọng. Nhờ vào việc tập trung nguồn lực cho mục tiêu, chỉ trong 3 năm, con gái tôi, khi học lớp 5, đã đạt thang điểm cao nhất của chứng chỉ PET, nhanh hơn tốc độ học bình thường 3-4 năm. Nếu tham lam ép con học nhiều thứ, mà những thứ đó không giúp gì cho mục tiêu cốt lõi, thì ta đã phí phạm nguồn lực vô ích.

Đo lường, đánh giá kế hoạch

Chiến lược vốn dài hạn nên rất dễ lạc đường. Tuy nhiên, mục tiêu chính là kim chỉ nam để chúng ta hướng về nó. Tôi luôn xem xét và loại bỏ ngay khi thấy bất cứ kế hoạch, việc làm nào không giúp đạt mục tiêu.

Việc đo lường kết quả cần được đánh giá theo từng tháng, quý hoặc nửa năm. Đừng đợi đến hết năm mới xem xét kết quả, lúc đó không còn thời gian để khắc phục. Dựa vào kết quả, ta xem xét lại (review) kế hoạch, xác định phương hướng sắp tới, để kịp thời sửa sai, cải thiện và bổ sung nếu cần, tránh lãng phí thời gian, công sức, tiền bạc.

Tôi luôn tự hỏi "Việc này, con đường này, cách thức này, môn học này, thầy cô giáo này... có giúp con đạt được mục tiêu hay không?". Nhờ tự chất vấn và phân tích, tôi có thể vững tin tiếp tục hành trình đó, hoặc sẵn sàng thay đổi khi cần.

Cách xây dựng chiến lược học tập của bà mẹ 3 con

Tự nhận con không xuất sắc, gia đình không khá giả, chuyên gia marketing Phạm Xuân Hương đã giúp con thành công nhờ xây dựng chiến lược học tập đúng đắn.

Chị Xuân Hương, thạc sĩ marketing quốc tế, đã và đang đảm nhiệm vị trí Strategic Marketing Director tại nhiều công ty dược trong và ngoài nước. Chị chia sẻ hành trình nuôi dạy 3 con bằng cách áp dụng chiến lược học tập.

Tôi có 3 con (con trai đầu 26 tuổi, con trai thứ 24 tuổi, con gái út 11 tuổi). Việc học hành của con không quá thành công, nhưng cũng làm cho tôi có chút tự hào. Con trai đầu du học ở Australia, đã định cư và đang là manager tại Melbourne. Con trai thứ tốt nghiệp trường Vatel của Pháp, đang là manager cho một doanh nghiệp F&B của Pháp tại Việt Nam. Con gái út đạt học bổng 100% và học vượt lớp của hệ phổ thông trực tuyến của Nisai Global School (thuộc tổ chức giáo dục Cambridge - Anh quốc). Bé sử dụng tiếng Anh tự nhiên như ngôn ngữ thứ hai, đôi khi trong một số lĩnh vực yêu thích, bé giỏi tiếng Anh hơn tiếng Việt.

Nuôi ba con với ba tính cách, năng lực học tập, thời đại khác nhau, từ thời tiếng Anh không quá phổ biến như bây giờ, thông tin trên mạng không nhiều và dễ dàng truy cập như hiện nay, tôi phải tự tìm hiểu, trải qua rất nhiều cảm xúc từ mơ hồ, hoang mang, thất bại, thử và sai... để có kết quả hài lòng như hôm nay.

Con tôi không phải học giỏi giang. Con đầu học khá, con thứ học yếu, mà nhiều lúc trong cơn tuyệt vọng tôi đã nghĩ "Thôi, cho nó đi chạy xe ôm công nghệ cho rồi". Con gái út thì bị chứng rối loạn ngôn ngữ nên nói khó và nói chậm từ bé. Lúc bé, cháu phải học ở trường dành riêng cho trẻ tự kỷ (vì hệ thống trường công Việt Nam chưa có trường giáo dục dành riêng cho trẻ gặp khó khăn đặc biệt).

Về mặt tài chính gia đình, tôi chỉ là người làm công ăn lương, tiền bạc cũng chỉ vừa đủ để lo cho con. Tôi luôn luôn phải suy nghĩ, cân nhắc khi quyết định cho con học, hoặc không học cái gì.

Tuy vậy, tôi đã kiên trì, từng bước, định hướng con vào con đường học tập một cách đúng đắn, phù hợp với năng lực và cá tính của con. Tôi xác định rất rõ mục tiêu phải làm bằng được cho con, bằng mọi cách mà một người mẹ có thể làm. Đó là học hành nghiêm túc và tốt nghiệp từ một trong những trường đại học chất lượng, uy tín; sở hữu một nền tảng kiến thức chuyên môn đủ tốt để có thể đạt được vị trí tốt trong xã hội và từ đó giúp con có được cuộc sống ổn định, độc lập hoàn toàn về tài chính ngay sau khi học xong.

Chúng ta ai cũng mong con mình giỏi giang, thông minh, học hành vượt trội. Nhưng nếu bé không có những phẩm chất bẩm sinh ưu tú đó, là cha mẹ, mình cần dùng chính kiến thức và tư duy của mình để bù đắp. Tôi đã vắt óc để định hướng lộ trình vừa sức với con, phù hợp với nguồn lực tài chính gia đình mà vẫn mang đến hiệu quả cao nhất trong hoàn cảnh thực tế.

Làm trong mảng business, tôi nhìn vấn đề rất thực tiễn. Hơn 20 năm đi làm, với nhiệm vụ là xây dựng và thực thi chiến lược nên cái nghề nó ăn sâu vào máu, tôi làm gì cũng có kế hoạch. Nghĩ lại, tôi thấy điều cốt lõi mang đến thành công trong việc định hướng học hành cho con, đó chính là tư duy của tôi.

Tôi luôn xem việc nuôi dạy con là nhiệm vụ quan trọng nhất đời mình. Con cái thành đạt chính là thành tựu lớn nhất của đời tôi. Tôi nghiêm túc cho rằng việc dốc tâm, sức, tiền bạc để lo cho con chính là khoản "đầu tư" quan trọng nhất. Không có khoản đầu tư nào có lãi nhiều bằng đầu tư giáo dục nên mọi nguồn lực của tôi đều tập trung vào đầu tư cho giáo dục.Làm trong mảng business, tôi nhìn vấn đề rất thực tiễn. Hơn 20 năm đi làm, với nhiệm vụ là xây dựng và thực thi chiến lược nên cái nghề nó ăn sâu vào máu, tôi làm gì cũng có kế hoạch. Nghĩ lại, tôi thấy điều cốt lõi mang đến thành công trong việc định hướng học hành cho con, đó chính là tư duy của tôi.

Đã gọi là "đầu tư" nghiêm túc, tôi phải có chiến lược. Nói đơn giản đó là một kế hoạch dài hạn, nhất quán và tập trung, giúp chúng ta đi đúng hướng, đúng lộ trình, đúng tiến độ, từ đó đạt đúng mục tiêu đề ra.

Một chiến lược tối ưu cần bảo đảm ba yếu tố, đầu tiên là khả thi. Sẽ là vô nghĩa khi kế hoạch hoặc chiến lược không thực hiện được. Tôi có một cô bạn, lúc nào cũng lên kế hoạch học tập rất cụ thể, tỉ mỉ từng mỗi 15 phút mỗi ngày cho các con. Tiếc thay, không tuần nào nhà cô ấy thực hiện được kế hoạch. Rồi qua tuần sau và năm này qua năm khác, chưa bao giờ có một kế hoạch nào được thực hiện đúng đắn. Công sức của mẹ và con đều trở nên vô nghĩa.

Thứ hai, chiến lược phải an toàn. Một chiến lược tốt là phải hạn chế tối đa các rủi ro và luôn có kế hoạch phòng ngừa để bảo đảm an toàn cho con.

Thứ ba, phải tối ưu hóa nguồn lực. Vì là đầu tư nên phải sử dụng nguồn lực sao cho hiệu quả nhất. Nhà đầu tư quan tâm nhất là chỉ số ROI (return on investment, chỉ số hiệu quả đầu tư). Việc sử dụng nguồn lực tối ưu giúp các gia đình có điều kiện vừa phải, tiền bạc hạn chế, con cái bình thường mà vẫn đạt được các kết quả rất tốt, khi so với mặt bằng chung và so với "con nhà người ta".

Khi nói đến chiến lược dài hạn, ta thấy con đường càng dài thì càng mông lung và bất định, vì có quá nhiều biến số. Vì vậy, chiến lược nên được chia theo 3 giai đoạn, mỗi giai đoạn có mục tiêu nhỏ để dễ thực hiện, kiểm soát và đo lường.

Chiến lược ngắn hạn thường là 3-5 năm; trung hạn 5-7 năm; dài hạn 8-10 năm hoặc hơn (tùy theo mục tiêu của bạn lớn đến mức nào). Chiến lược càng dài hạn, tính khả thi càng cao vì có nhiều thời gian để chuẩn bị.

Nếu con ở lớp 11, bố mẹ mới bắt đầu nghĩ đến việc du học thì chỉ có thể gọi là kế hoạch, chứ không thể gọi là chiến lược. Kế hoạch quá ngắn hạn mà muốn đạt mục tiêu thì phải sử dụng nhiều chiến thuật, như: Luyện thi cấp tốc, bỏ tiền làm dự án cá nhân, mua thành tích... Nếu dựa quá nhiều vào chiến thuật sẽ giống như ta đang đi con đường tắt vậy. Tôi không bao giờ nghĩ rằng sự nghiệp học hành và tương lai của con nên dựa vào đường tắt.

Nếu con bước vào lớp 10, gia đình mới bắt đầu chuẩn bị thì ta có chiến lược ngắn hạn 3 năm. Trong 3 năm này, có rất nhiều việc cần làm (IELTS/TOEFL, SAT, SAT Subject, ACT, A-Level/AP...) trong một thời gian rất chặt, vì vậy nhiệm vụ rất nặng nề. Chưa kể, với chiến lược ngắn hạn, rất khó để xin học bổng vì điều kiện xét học bổng còn cần các nhiệm vụ khác: Hoạt động ngoại khóa, thành tích học thuật, thể thao, nghệ thuật ở cấp quốc gia, cấp khu vực... Dồn tất cả nhiệm vụ này vào 3 năm mà thực ra chỉ là 2 năm, vì năm lớp 12 phải lo chuẩn bị hồ sơ ứng tuyển vào đại học, thì khối lượng việc phải làm quá nặng nề, tính khả thi rất thấp.

Nếu con vừa bước vào lớp 6 thì ta có kế hoạch trung hạn 7 năm, lúc này tính khả thi cao hơn rất nhiều. Cả bố mẹ và con đều có thời gian chuẩn bị và từng bước thực hiện.

Nếu các bé mới bước vào cấp 1 thì còn khá sớm. Tuy nhiên, ta bắt đầu đặt mục tiêu cho con mình khi còn rất bé là rất đáng quý, xác suất thành công rất cao.

Lập mục tiêu học tập thế nào cho khả thi?

Việc xác định mục tiêu đúng đắn giúp con đạt được ước mơ, đồng thời bảo đảm cho con có một tương lai vững chắc, tránh lãng phí tiền của, công sức.

Thiết lập mục tiêu là bước thứ hai trong 5 bước xây dựng chiến lược học tập cho con. Chuyên gia marketing, bà mẹ ba con Phạm Xuân Hương tiếp tục chia sẻ chi tiết bước này dựa trên trải nghiệm của chính mình.

Mục tiêu khác gì với kỳ vọng?

Kỳ vọng là đặt mong đợi thái quá lên con, thường không được phân tích thấu đáo nên mang tính chủ quan, không hợp lý, không khả thi. Kỳ vọng, với con là gánh nặng đầy áp lực. Ngược lại, mục tiêu là một đích đến rõ ràng, được cha mẹ và con cùng phân tích, cùng đồng lòng và đồng hành thực hiện.

Kỳ vọng thái quá là khi cha mẹ mong đợi rất cao, nhưng không đầu tư đủ thời gian và tâm huyết cho con. Xác định mục tiêu chuẩn xác là đặt mơ ước của con vào một lộ trình cụ thể, trong đó mỗi chặng đường đều cần được hoạch định rõ ràng và đầu tư tập trung, bằng tất cả năng lực của con và nguồn lực của cha mẹ để biến ước mơ của con thành hiện thực.

Mục tiêu cần phù hợp

Mỗi bé có năng lực học, mỗi gia đình cũng có hoàn cảnh riêng nên cần nhìn vào chính mình để chọn mục tiêu có thể làm được.

Hai con trai tôi học không xuất sắc, con đầu học khá tốt, con thứ học bình thường. Tuy vậy, tôi vẫn kỳ công với con. Khi con chưa bước qua tuổi 22, hoặc chưa tốt nghiệp đại học, tôi không bao giờ trách con kém cỏi. Tôi thường tự nghĩ "Không có đứa trẻ kém cỏi, chỉ có cha mẹ kém cỏi". Nghĩ được như vậy, tôi đã ngừng đặt tham vọng quá lớn lên vai con, nhưng lại đặt thêm trọng trách lên chính mình.

Biết sức học của con, tôi không ép con học nhồi, không học chuyên, không học luyện. Tôi chỉ yêu cầu con học khá, các môn đạt điểm trung bình 8.0 và cứ học tiếng Anh cho tốt. Tôi không đổ tiền vào học các lớp nâng cao, luyện đề, thi thố. Tôi chỉ đầu tư cho con học thêm tiếng Anh.

Với mục tiêu du học định cư, tôi đã lên chiến lược khác biệt hơn tất cả mọi người. Khi con trai đầu được học bổng ngành xã hội, tôi đã âm thầm từ chối. Tôi sợ con và người thân biết sẽ tác động tôi thay đổi quyết định, bởi cái hào quang "đạt học bổng" sẽ làm mọi người quá phấn khích mà quên đi thực tế phũ phàng về cơ hội việc làm của ngành học đó.

Tôi cũng không hướng con đến những học bổng danh giá, vì biết lực con mình không làm được. Nhưng tôi đã khai thác một điểm mạnh khác của con, để đi theo hướng "học giỏi rất quan trọng, nhưng làm giỏi còn quan trọng hơn".

Tôi quyết định chọn trường Swinburne của Australia, điểm đến của các quán quân Olympia. Tôi chọn Australia vì cho phép sinh viên ở lại làm việc 2 năm sau khi học, có thể định cư. Điều này rất quan trọng, vì với kinh nghiệm phỏng vấn rất nhiều sinh viên du học từ Anh, Thụy Sĩ, Singapore... ứng tuyển vị trí manager, tôi nhận thấy bạn nào học xong rồi về nước ngay thì trong đầu chỉ là mớ lý thuyết sáo rỗng, không thể làm việc được. Tôi ưu tiên chọn những nước cho sinh viên ở lại làm việc vài năm, đã được học hỏi và có kinh nghiệm thực tiễn trong môi trường chuyên nghiệp đúng nghĩa.

Tôi chọn cho con học liên thông, một năm rưỡi học cao đẳng (với học phí rẻ hơn phân nửa đại học), một năm rưỡi học đại học. Bằng cách đó, tôi đã tiết kiệm kha khá học phí mà bằng cấp của con vẫn là cử nhân. Với đầu vào cao đẳng, con học rất nhẹ nhàng, luôn đạt điểm xuất sắc, trong khi cháu vẫn dành thời gian đi làm kiếm tiền, phụ mẹ đóng học phí đến 50%, nhẹ gánh cho tôi rất nhiều.

Nhờ đi làm ngay năm nhất, con trai tôi đã nhanh chóng giỏi tiếng Anh và giỏi giang hơn rất nhiều nhờ va chạm công việc thực tế. Con cũng có nhiều mối quan hệ xã hội tốt. Ngay khi con học xong, công ty tuyển con làm việc toàn thời gian với vị trí giám sát. Sau hai năm, con thăng tiến trở thành manager. Trong mùa Covid-19, con là một trong những nhân viên hiếm hoi được công ty chọn làm việc. Hiện nay, con đã định cư ở Australia. Con rất yêu thích công việc, hoàn toàn độc lập (con chuẩn bị mua nhà mà không cần xin tiền hay mượn tiền của mẹ) và rất hạnh phúc với cuộc sống của mình.

Giúp con có được một cuộc sống độc lập, ổn định về tài chính, thành công, hạnh phúc, đó là mục tiêu lớn nhất của tôi. May mắn thay, mẹ con tôi đã làm được nhờ vào việc hiểu đúng giá trị và điểm mạnh của con, dù với nguồn đầu tư giới hạn.

Từ trải nghiệm của mình, tôi cho rằng cha mẹ hãy hiểu con cho đúng để đưa ra mục tiêu phù hợp. Khi mục tiêu vừa sức thì tính khả thi rất cao. Đó chính là cốt lõi của một chiến lược thông minh.

......

Chọn mục tiêu con thích

Tôi cũng có hy vọng ở con, nhưng thay vì đặt áp lực lên vai con, tôi đặt vào chính mình. Con có giỏi hay dở thì cũng là con mình. Tôi không chê con, không trách móc và kỳ vọng gì quá đáng. Con chỉ cần cố gắng trong năng lực của con, việc còn lại đã có mẹ cùng con thực hiện.

Tôi cũng luôn nghĩ rằng thành công của con là do con, nhưng thất bại của con là do cha mẹ. Để con đạt được mục tiêu, cha mẹ có vai trò to lớn trong việc giúp con chọn đúng hướng đi và đồng hành trên mỗi chặng đường. Tôi cố gắng nhìn thật xa và sâu để có thể ước lượng sắp tới con (và cả tôi nữa) sẽ phải trải qua những gì, để đi đến mục tiêu cuối cùng.

Với con trai thứ hai, con muốn học ở Việt Nam. Con rất chướng, không phản kháng cha mẹ, nhưng chỉ làm theo ý mình. Con muốn học ở RMIT, nhưng tôi giả vờ lấy bài toán chi phí của 2 trường (RMIT và Vatel) để so sánh. Lúc đó, con có phần giận mẹ vì nghĩ mẹ chỉ lo tiết kiệm tiền. Trong vài giai đoạn mẹ con căng thẳng, tôi sẵn sàng cho con nếm mùi thất bại và để mặc con hoàn toàn tự gánh chịu trách nhiệm cho quyết định của mình.

Nhưng thật ra tôi vẫn luôn âm thầm theo dõi để đến sau cùng con tốt nghiệp trường Vatel (Pháp), được doanh nghiệp Pháp tuyển dụng ngay từ khi chưa tốt nghiệp. Sau 2 năm đi làm, con được thăng tiến trở thành manager. Con sử dụng 2 ngôn ngữ Anh và Pháp đủ tốt để đảm nhiệm công việc. Tôi biết, trong thâm tâm, con cảm ơn mẹ nhiều vì đã sáng suốt chọn trường phù hợp cho con.

Ước vọng có thể cao xa, nhưng mục tiêu cần thực tế

Với con gái út, con học tốt, cả về tiếng Anh lẫn các môn khoa học. Trong lòng tôi vô cùng kỳ vọng vào con, nhưng thực tế tôi với ông xã chỉ đưa ra những mục tiêu vừa tầm, vừa sức. Triết lý của chúng tôi là "luôn hy vọng về sự tốt đẹp nhất, nhưng luôn chuẩn bị cho việc xấu nhất" (hope for the best, plan for the worst). Bằng cách đó, chúng tôi chưa bao giờ thất vọng hay buồn rầu về con.

Con gái út nhà tôi, vì lo con bị rối loạn ngôn ngữ nên tôi cho bé học tiếng Anh muộn, đến hè lớp 2 con mới bắt đầu học. Dù con học nhanh và tiến bộ vượt bậc, tôi không hề yêu cầu con thành tích gì. Thậm chí, khi con thi Flyer chỉ sau 8 tháng học, với kết quả 13 khiên (cao nhất là 15 khiên), con khóc nức nở vì thất vọng. Tôi phải an ủi, vỗ về con.

Hai năm liên tiếp sau đó, con đã liên tục đạt kết quả cao nhất của chứng chỉ KET và PET. Ở lớp 5, con đã đạt trình độ tiếng Anh B2 tương đương với học sinh lớp 8-9. Khi con tham gia thi Toefl Challenge, tôi không đặt mục tiêu gì, chỉ khuyên "mình đi thi cho vui thôi, thi cho biết với người ta".

Sau vài tuần làm quen đề thi, con đạt giải nhì TP HCM và giải khuyến khích toàn quốc (toàn quốc chỉ có 3 giải nhất, không có giải nhì, ba). Đó là do chúng tôi đã chuẩn bị lộ trình học tập rất kỹ, nhưng lại không đòi hỏi cao ở con. Khi con vượt mục tiêu đề ra, cả nhà cùng vui mà con không bị bất cứ áp lực nào.

Tôi muốn chân thành khuyên các bạn, khi đặt mục tiêu cho con, đừng đưa ra tầm nhìn quá to lớn, vĩ đại. Thay vì vậy, hãy hướng tầm nhìn ra thật xa, nhìn thật sâu, để có thể ước lượng chính xác những gian truân bên trong và cả bên dưới của quãng đường mà cha mẹ sẽ cùng con đồng hành.

Cha mẹ làm gì để giúp con trở nên xuất sắc?

Để xây dựng chiến lược học tập đúng đắn, cha mẹ cần đánh giá chính xác con mình, chỉ đầu tư vào năng lực chính, không nên cho học tràn lan.

Chuyên gia marketing Phạm Xuân Hương chia sẻ chi tiết bước đầu tiên trong trong xây dựng chiến lược học tập là phân tích bối cảnh, gồm cả con và bố mẹ.

Có người thầy vẽ một đường thẳng trên mặt đất, và yêu cầu học trò "Con hãy làm cho đường vẽ này ngắn lại, mà không bôi xóa gì nó". Học trò tìm mãi không ra lời giải. Lúc này, người thầy mới vẽ một đường thẳng khác song song bên cạnh, dài hơn đường thẳng cũ.

Câu chuyện này nói lên một triết lý, để vượt lên, ta chỉ có thể làm cho đường thẳng của mình dài hơn, làm bản thân trở nên xuất sắc hơn. Để giúp con trở nên vượt trội, cần hiểu bé thấu đáo.

Tôi có khá nhiều bạn bè và đồng nghiệp, khi đề cập việc học của con thường nói: "Con em tự xin được học bổng thì mới cho du học, chứ em không có khả năng". Bố mẹ không đánh giá chính xác về con, không hiểu biết tường tận cuộc đua giành học bổng, nhưng lại kỳ vọng cao. Đó là sự bất xứng và bất công cho con.

Chúng ta nuôi con, hãy kỳ công nhiều, nhưng đừng kỳ vọng. Kỳ công càng nhiều càng tốt, nhưng kỳ vọng càng nhiều càng áp lực cho con. Nếu có kỳ vọng, xin hãy nén giữ trong lòng. Đừng mang kỳ vọng đè nặng lên con. Một đứa trẻ mang nhiều gánh nặng từ sự kỳ vọng của gia đình là trẻ không may mắn.

Để đánh giá chính xác về con, cha mẹ cần tìm hiểu nhiều khía cạnh: Tố chất thông minh, thiên hướng học thuật, tính cách và năng khiếu.

Tố chất thông minh

Con càng thông minh thì bạn hoàn toàn có thể đặt mục tiêu cao, xứng tầm. Ngược lại, con có năng lực vừa phải thì cha mẹ càng phải nỗ lực. Thông minh, hay còn gọi là năng lực tư duy, do yếu tố di truyền nhưng có thể cải thiện.

Để giúp con tăng cường tư duy, bạn nên tìm đọc cuốn Tâm lý học thành công, nói về hai loại tư duy: cố định và phát triển. Người có tư duy phát triển về lâu dài sẽ thành công hơn.

Thiên hướng học thuật

Nếu con giỏi học thuật, bạn có thể hướng con vào các ngành khoa học, nghiên cứu, luật sư. Nếu con chỉ học khá, nhưng lanh lẹ, tháo vát, nên hướng con học ngành thương mại, kinh doanh, dịch vụ. Cụ thể hơn, cần quan sát con thích học hoặc học tốt môn nào, từ đó bạn tìm hiểu thêm về các ngành liên quan.

Tính cách

Tính cách rất quan trọng trong việc định hướng việc làm, ước lượng sự thành công của con. Hãy tìm hiểu về DISC để làm trắc nghiệm đánh giá tính cách cho con. Ngoài ra, bạn cần tìm hiểu con hướng nội hay hướng ngoại. Biết con có tính cách gì sẽ giúp con chọn được môn học, ngành học và công việc phù hợp.

Con trai thứ hai của tôi không học tốt các môn khoa học nên tôi chỉ khuyên "ít nhất hãy học tốt tiếng Anh". Điểm mạnh của con lại là tính nết chan hòa, nhã nhặn và được nhiều người yêu quý. Tôi hướng con đến ngành học Hostapility (ngành lữ hành, nhà hàng, khách sạn) của trường Vatel (Pháp).

Đúng như tôi dự đoán, con học rất tốt, thầy cô rất khen. Ngay từ khi đang học, con đã nhận được lời mời làm việc từ các tập đoàn khách sạn nước ngoài.

Năng khiếu

Bạn cần đánh giá về năng khiếu của con thật kỹ. Khi con tỏ ra có năng khiếu vượt trội thì mới nên đầu tư, không nên cho học tràn lan, càng không nên ép học những thứ con không thích. Tôi thấy nhiều con không thích học piano, nhưng các mẹ bắt phải học. Ép bé miệt mài khổ luyện một thứ không thích khiến bé bị phân tán nguồn lực, thời gian và công sức.

Trường hợp con trai đầu của tôi, cũng được học piano từ nhỏ. Con được cô giáo cho đi biểu diễn mỗi cuối tuần ở khách sạn Majestic. Khi con lên cấp 2, phần vì con muốn mua đàn đắt tiền mà mẹ không cho (tôi không đầu tư vào những thứ nằm ngoài mục tiêu), phần con cũng bớt thích, nên bỏ học. Giờ đây, khi ở tuổi 26, lúc Melbourn bị lockdown vì Covid-19, con bắt đầu chơi đàn piano trở lại. Học và chơi đàn piano, nếu không phải là tài năng xuất chúng thì cần đầu tư nghiêm túc. Nếu học để biết thì chúng ta có thể học bất cứ lúc nào, đừng cố nhét vào quỹ thời gian hạn hẹp của con.

Việc học ngoại ngữ 2, 3 là trào lưu gần đây. Cho bé học nhiều ngoại ngữ làm gì khi mà Tiếng Anh, vốn là nhân tố quyết định, thì chưa đâu vào đâu? Chỉ nên học ngoại ngữ 2 khi con đã giỏi tiếng Anh (đạt IELTS 8.0) hoặc gia đình có mục tiêu, chiến lược rõ ràng cho việc học ngoại ngữ 2 (tiếng Đức, Pháp, Italy, Nhật...) để đi du học.

Phân tích về bố mẹ

Ngài William H. Gates Sr, cha của Bill Gates, nhiều năm trước đã viết cuốn sách "Bill Gates đã được nuôi dưỡng như thế nào?". Trong đó, thay vì nói về đứa trẻ (là Bill Gates), ông lại nói về bản thân. Phần lớn cuốn sách, ông chia sẻ quan điểm, sự nghiệp và thế giới quan của chính ông.

"Bố mẹ là người như thế nào, đứa trẻ sẽ là người như thế đó", Gates cha đã nhấn mạnh trong cuốn sách của mình.

Thật vậy, cha mẹ có vai trò quá lớn, lớn hơn của trường lớp, thầy cô, sách vở, tiền bạc... hay bất cứ thứ gì trong việc nuôi dạy con thành công. Bố mẹ có 3 nguồn lực chính: Tài chính, thời gian và sự hiểu biết. Trong đó, sự hiểu biết có vai trò quan trọng hơn tất thảy.

Kiến thức của bố mẹ

Kiến thức và hiểu biết của bố mẹ càng rộng, càng đa chiều, càng sâu sắc, thì tỷ lệ con thành công càng cao. Muốn con giỏi, bạn cũng cần học hỏi mỗi ngày. Bố mẹ cần học từ nhiều nguồn, nhiều cách, để có thể đồng hành với con, để hiểu về những thứ mà con đang học. Nếu bạn không làm được thì đừng mong ước hoặc kỳ vọng gì nhiều ở con.

Thời gian của bố mẹ

Ngoài làm việc kiếm tiền, khoảng thời gian còn lại tôi dành cho con, trò chuyện, tâm sự với con, đọc sách cùng con. Tôi bám sát việc học hành ở trường của con rất chặt chẽ. Con học như thế nào, thầy cô dạy ra sao, con thích học môn nào, gặp khó khăn môn nào, tôi đều biết.

Tôi tranh thủ lúc làm việc nhà để nghe tất cả đoạn ghi âm con học luyện nói, để đánh giá sự tiến bộ hoặc thiếu sót của con, sự nghiêm túc và tận tâm của thầy. Tôi tương tác với thầy cô rất thường xuyên, gần như sau mỗi buổi học, tôi đều nhắn tin trao đổi. Có lần thầy dạy luyện nói của con tôi nhắn: "Thời gian tôi dành để nhắn tin cho chị còn nhiều hơn thời gian tôi dạy con chị".

Cuối cùng, tôi dành khá lớn thời gian còn lại để suy nghĩ về con, về mục tiêu và kế hoạch học hành của con. Tôi không ngừng tự đặt câu hỏi xoay quanh con và việc học của con, cho đến khi tìm được một đáp án hài lòng.

Ông xã còn tận tụy với con hơn tôi nhiều. Lúc con còn nhỏ, để rèn luyện tinh thần tập trung cho con, anh luôn ngồi im lặng cạnh bên khi con học. Anh tìm kiếm tất cả tài liệu, sách vở, file nghe, trang web, trung tâm, thầy cô... cho con. Anh giao bài và hướng dẫn con làm, rồi chấm theo đáp án. Anh kiểm tra bài vở cho con mỗi ngày. Tất cả kỳ thi Cambridge và Toefl Challenge đều do anh phụ trách.

Các câu chuyện của chúng tôi luôn quy về con. Chúng tôi thảo luận nhiều, tranh luận và có cả tranh cãi. Cả hai đều có vai trò của từng người, tôi là người nhìn về tương lai, vạch ra mục tiêu, chiến lược. Ông xã đưa ra kế hoạch cụ thể, đồng thời thực thi và giám sát.

Thời gian bạn dành cho con chất lượng bao nhiêu thì khả năng con thành công cao bấy nhiêu. Thời gian của con có hạn nên khi bạn dành thời gian chất lượng cho con, con đã tăng lợi thế hơn gấp nhiều lần.

Nguồn tài chính gia đình

Năng lực kiếm tiền mỗi người mỗi khác, tôi chỉ xin lưu ý vài điều quan trọng. Để đầu tư cho việc học, cần có tiền ở mức độ nhất định. Nhưng không phải càng nhiều tiền con học càng giỏi.

Làm ra tiền đã khó, giữ tiền lại càng khó hơn. Hãy biết cách giữ tiền cho con. Nhà tôi luôn có sổ tiết kiệm dành riêng cho việc du học đại học của các con (phòng khi con thích học một ngành, hoặc tại một nước mà không có học bổng, hoặc rất ít). Tôi nhất định không dùng khoản tiền đó vào bất cứ việc gì khác.

Có nhiều người cho con học trường quốc tế từ nhỏ, nhưng lại không để dành chút ngân sách nào cho con du học mà lại mong chờ học bổng. Đây thực sự là chiến lược sai lầm.

Ở các cấp thấp nên chọn trường vừa phải, vừa sức với gia đình. Bạn chỉ nên đầu tư cho những việc quan trọng mà trường chưa làm tốt (học tiếng Anh nâng cao, học kỹ năng, học môn chuyên mà bé có đam mê). Đặc biệt, khi vào cấp 3 và đại học, bạn cần nguồn tiền rất lớn.

Việc xin học bổng 100% là rất khó, trừ khi con rất xuất sắc. Mục tiêu học bổng 50-70% sẽ khả thi hơn. Lúc đó, số tiền ít nhất 2 tỷ đồng (học phí 12 năm ở trường quốc tế) có thể giúp con rất nhiều trong việc bước chân vào một trường hàng đầu của Mỹ và cũng là hàng đầu thế giới.

'Muốn hái quả ngọt, bạn cần lên kế hoạch học tập từ sớm'

Sau khi làm rõ hai bước phân tích bối cảnh, xác định mục tiêu, chị Phạm Xuân Hương chia sẻ bước thứ ba của chiến lược học tập - lên kế hoạch.

Alan Lakein, tác giả rất nổi tiếng của Mỹ từng nói "Việc lên kế hoạch chính là mang tương lai vào hiện tại, nhờ đó mà bạn có thể hiện thực hóa tương lai, ngay từ bây giờ". Vì vậy, việc triển khai kế hoach chính là hành động từng bước, nhằm gặt hái mục tiêu của tương lai.

Nhiều người thất bại vì không lên kế hoạch chu đáo. Tôi biết một cháu trai, học rất giỏi, được học bổng toàn phần 4 năm ở Phần Lan. Tuy nhiên, từ lúc học đến lúc đi, mẹ và cháu không có kế hoạch chuẩn bị gì. Nghe bạn bè rủ xin học bổng thì xin, có học bổng thì đi, chứ không tìm hiểu và lên kế hoạch.

Khi qua đó, cháu không hiểu về văn hóa nên không hòa nhập với người bản xứ. Cháu được mẹ cưng chiều, không biết tự nấu ăn, lại kén ăn, không ăn được thức ăn xứ lạ. Cháu không tìm hiểu và chuẩn bị tinh thần để sống tại xứ sở vùng Bắc Âu lạnh lẽo và thưa thớt nên không chịu nổi cái lạnh, sự cô đơn. Sau một năm học, tuy kết quả học tập xuất sắc, cháu vẫn xin bảo lưu để về Việt Nam, vì sụt cân nghiêm trọng. Kể từ đó, cháu không bao giờ quay lại Phần Lan nữa.

Mục tiêu của cháu, dù đã nằm trong tầm tay, chỉ vì không chuẩn bị, không lên kế hoạch chu đáo mà đành tuột mất. Vậy ta phải lên kế hoạch thế nào cho đúng?

Kế hoạch cần được hoạch định từ mục tiêu lớn nhất, xa nhất

Khi làm kế hoạch, tôi luôn chọn mục tiêu lớn nhất để hướng đến. Từ đó, tôi xác định các mục tiêu cụ thể của mỗi giai đoạn.

Nếu mục tiêu lớn nhất của bạn là con du học ở trường hàng đầu của Mỹ, hoặc xin học bổng Mỹ, bạn cần chuẩn bị sao cho ngay tại lớp 11, con cần hoàn thành những nhiệm vụ sau: Toefl, ACT hoặc SAT, các môn AP... (hồ sơ của các con sẽ đẹp hơn, thuyết phục các trường đại học Mỹ hơn khi có chứng chỉ AP). Năm lớp 12, các con cần dành rất nhiều thời gian để chuẩn bị hồ sơ ứng tuyển đại học mà trong đó phần viết bài luận rất quan trọng.

Từ đó, bạn cần phân bổ nhiệm vụ cho từng giai đoạn sao cho hợp lý. Học và thi các môn AP là khó nhất, nên cần nhiều thời gian nhất, vì vậy con phải học từ năm lớp 10 và thi vào năm 11.

Tương tự, bạn phân bổ dần xuống các mục tiêu nhỏ hơn, dễ hơn. SAT nên được học từ sớm (lớp 8 làm quen với PSAT, lớp 9 học SAT, lớp 10 thi SAT lần 1, lớp 11 thi SAT lần 2). Lộ trình này sẽ giúp bé có thời gian và có cơ hội thi thêm lần nữa để nâng điểm SAT.

Nếu muốn đạt điểm GPA (điểm trung bình các môn) tốt nhất cho 3 năm trung học, đồng thời đạt kết quả cao cho các chứng chỉ kể trên, việc học tiếng Anh cần hoàn thành ở năm cuối cấp 2, với kết quả tốt nhất có thể. Tôi từng tiếp xúc rất nhiều học sinh đạt IELTS 8.0 từ năm lớp 6, 7 hoặc 8. Các cháu đó hiện học ở các trường hàng đầu của Mỹ, như Havard, UCLA, Berkeley, Cornell.

Cháu gái tôi, vốn được học bổng cấp 3 A-star của Singapore. Như nhiều nước châu Á, chương trình học phổ thông của Singapore rất nặng và dạy theo chuẩn của Anh. Cháu học rất giỏi, rất chăm chỉ, nhưng không kịp lên kế hoạch từ đầu để chinh phục các mục tiêu nhắm đến việc xin học bổng đại học Mỹ. Mãi đến năm cuối cùng của cấp 3 cháu mới vội vã học và thi SAT, lúc đó không kịp thi SAT Subject, cũng như không có bất cứ chứng chỉ môn AP nào.

Với vỏn vẹn chứng chỉ SAT mà điểm số không quá xuất sắc để được nhận học bổng toàn phần, cháu đã phải từ bỏ giấc mơ vào các đại học hàng đầu của Mỹ. Câu chuyện cho thấy muốn hái quả ngọt, bạn phải lên kế hoạch từ sớm.

Ảnh: Shutterstock. — Ảnh: *Shutterstock.*

Kế hoạch cần được định lượng rất cụ thể

Một kế hoạch hoàn chỉnh có đầy đủ 3 yếu tố: Mục tiêu cần đạt (what), thời gian hoàn thành (when), cách thức thực hiện (how). Các yếu tố này cần được định lượng cụ thể.

Với con gái út, khi đưa mục tiêu học tiếng Anh, ông xã tôi đã tham khảo rất kỹ tất cả hệ thống, tiêu chí đánh giá trình độ tiếng Anh, từ Cambridge, IELTS cho đến Toefl và cách quy đổi ra quy chuẩn của khung tham chiếu chung châu Âu (CEFR - Common European Framework for Reference). Trong từng chứng chỉ, anh còn nghiên cứu các thang điểm của từng kỹ năng.

Tùy theo năng lực hiện tại của con, chúng tôi đã đưa ra các mục tiêu ở từng thang điểm sao cho vừa sức con. Kỹ năng đọc và nghe khá dễ nên được đặt ở thang điểm cao nhất. Kỹ năng nói có mục tiêu vừa phải vì con gái vốn chậm nói. Kỹ năng viết rất khó nên tôi chỉ mong con đạt được đủ điểm.

Kế hoạch cần linh động thực hiện

Gần đây, một ông bố (tận tụy với con một cách hiếm có) ở Hải Phòng nhờ tôi giúp hướng dẫn lộ trình học tiếng Anh cho bé. Người cha ấy đã lên kế hoạch chặt chẽ và vô cùng chi tiết. Bạn ấy trao đổi với tôi cặn kẽ về thời khóa biểu, lịch học, thời gian học, môn học... từng ngày cho con. Tuy nhiên, tôi đã nhẹ nhàng khuyên bạn rằng kế hoạch học tập hãy tùy vào bé.

Khi đã có mục tiêu cụ thể, kế hoạch của bạn chỉ cần xoay quanh nó là được, không nhất thiết phải chi ly, không bao giờ nên cứng nhắc. Vì đứa trẻ mới là nhân vật chính, ta cần linh hoạt khi giao nhiệm vụ học tập cho con.

Con của chúng ta, là một đứa trẻ, không phải robot. Mỗi đứa trẻ mỗi khác, mỗi ngày con cũng khác. Có hôm con vui, có khi con buồn, có lúc con không khỏe. Là cha mẹ, ta cần để tâm quan sát con, hiểu con, để linh động điều chỉnh khối lượng học tập cho con.

Hôm nay con mệt rồi, thôi bố cho con xem Netflix nhé (vẫn là cho con tắm trong tiếng Anh đấy thôi). Cứ thế, chúng tôi điều chỉnh khối lượng, thời khóa biểu học hành, sao cho con không bao giờ cảm thấy mệt nhoài, áp lực. Vì vậy, con chưa bao giờ sợ học. Đó là điều mà bố mẹ cần hết sức lưu ý. Cường độ học tập quá căng thẳng, thời khóa biểu quá cứng nhắc, sẽ làm trẻ thấy nặng nề và sợ học. Một khi bé có thái độ sợ và chán nản học hành thì vấn đề đã trở nên nghiêm trọng.

Kế hoạch cần triển khai phù hợp theo mạch học của con

Hoạt động trí não cần được tập trung, việc động não cần có thời gian để đào sâu mạch suy nghĩ. Việc học cũng cần như vậy. Trước khi giao nhiệm vụ cụ thể từng ngày cho con, ông xã tôi luôn xem xét tổng thể lượng bài tập, bài học ở trường và ở nhà mà con cần thực hiện. Tùy vào quỹ thời gian có được trong ngày, anh sẽ phân bổ từng nhiệm vụ vô cùng hợp lý với quỹ thời gian của con.

Các bài học khó, cần động não nhiều, cần mạch học liên tục thì anh sẽ ưu tiên xếp vào khoảng thời gian đủ dài liên tục cho con. Cụ thể là môn viết, môn ngữ văn Anh, hoặc các bài kiểm tra quan trọng, đều được anh xếp thời gian tối thiểu 2 giờ cho con học tập trung mà không bị đứt đoạn bởi bất cứ hoạt động nào. Các bài tập dạng trắc nghiệm sẽ được ưu tiên sử dụng để lấp vào khoảng thời gian trống 30 phút. Những khoảng thời gian thừa, thời gian chết, có thời lượng khoảng 15 phút (chờ mẹ dọn cơm, nghỉ ngơi sau khi ăn...) sẽ được tận dụng cho con đọc sách và xem kênh TedEd, với nội dung mà con yêu thích.

Cuối tuần, với thời lượng khoảng 3 giờ của sáng thứ bảy và chủ nhật là thời gian chất lượng nhất (con thường sảng khoái, minh mẫn sau một giấc ngủ dài và ăn sáng ngon miệng) sẽ được ưu tiên dành cho những nhiệm vụ nặng nề hoặc quan trọng nhất, chẳng hạn ôn lại tất cả bài học của cả học kỳ và hoàn thành bài thi học kỳ của trường trực tuyến.

Như tên gọi của nó, kế hoạch hành động cần được làm mỗi ngày, dù ít hay nhiều, bằng cách này hay cách khác, miễn sao hướng về mục tiêu là được. Kế hoạch cần được thực hiện bằng hành động. Hãy bắt tay làm từng bước, từng chút, dù cho nó còn nhiều thiếu sót, ta sẽ từ từ điều chỉnh trong quá trình thực tế. Không có việc gì có thể đạt được sự hoàn hảo ngay từ đầu. Đừng chờ đợi một kế hoạch hay chiến lược hoàn hảo. Hãy bắt đầu từ bước đầu tiên, ngay hôm nay.

Đo lường kết quả học tập của con thế nào cho chính xác?

Nếu chỉ dựa vào điểm bài kiểm tra và lời khen của thầy cô, bạn rất có thể không đánh giá đúng sức học của con, không biết con yếu môn nào để điều chỉnh.

Chị Phạm Xuân Hương, chuyên gia marketing, bà mẹ 3 con, tiếp tục chia sẻ bước cuối cùng của chiến lược học tập - đo lường, đánh giá kế hoạch.

"Những câu hỏi chất lượng tạo nên cuộc đời chất lượng" (Tony Robin). Thật vậy, tôi luôn tự hỏi chất lượng học hành của con ra sao, có xứng đáng với công sức và thời gian mà con đã bỏ ra hay không. Trong quá trình con học, tôi luôn xem xét và đo lường hiệu quả của việc học.

Cần đo lường những gì?

Phần lớn cha mẹ chỉ kiểm tra kết quả học tập của con mà bỏ qua nhiều góc nhìn quan trọng khác. Khi đo lường, tôi luôn có sự đánh giá về sự cải thiện, tiến bộ của con, đặc biệt là ở những môn con yếu, hay môn quan trọng.

Tốc độ học của con là yếu tố mà cha mẹ nên cân nhắc. Khi cho con bất kỳ môn gì, nếu thấy học quá chậm, quá lâu (so với bạn bè, hoặc so với các môn học khác) thì tôi sẽ tìm hiểu kỹ nguyên nhân. Có thể là con yếu về năng lực, có thể là do phương pháp, hoặc do thầy cô, hoặc do một lý do đặc biệt. Gần đây, khi con gái út có vẻ nản học môn tranh biện ở trường, tôi đã rất ngạc nhiên và tìm hiểu. Sau cùng, tôi biết được lý do là con bị xếp ngồi cùng một anh lớp lớn hơn. Anh này thường xuyên bắt nạt nên con bị ức chế và học kém hẳn môn đó.

Phương pháp học là một trong những thứ cần đánh giá. Tôi đã thấy hàng nghìn phụ huynh cho con học homeschooling. Nhưng phương pháp học lại có vấn đề, nên khi nhìn vào kết quả của các cháu tôi khá lo lắng vì các bố mẹ đó liệu có đủ kiến thức và kỹ năng sư phạm để tự dạy con, hoặc có đủ trình độ tiếng Anh để dạy con và giúp sửa sai hay không. Rất nhiều phụ huynh cho con học nhiều chương trình và tài liệu mà không hiểu đứa trẻ cần học cái gì trước, cái gì sau, trong độ tuổi nào, nên học thế nào cho đúng. Tôi nhìn và nghe phụ huynh truyền tai nhau về các chương trình, tài liệu học mà thấy quá ngợp và quá tải cho bé.

Sự phù hợp của giáo trình học cũng là điều phụ huynh cần xem xét. Nếu bé học đủ thứ mà cứ loay hoay trong một trình độ đó thì chúng ta cần xem lại giáo trình liệu có ổn không.

Tôi từng nghe qua các chuyên gia giáo dục phát biểu "Chất lượng giáo dục được đo lường dựa trên trình độ và kỹ năng của giáo viên". Điều này tôi cho rằng tuyệt đối đúng. Tôi từng phải "trả giá" khi mời một giáo viên Nam Phi dạy môn nói cho con. Người thầy ấy không phải là giáo viên đúng nghĩa, chỉ là thích du lịch, lang thang qua nhiều nước và dạy học kiếm tiền để thỏa mãn chí phiêu bồng. Tôi đã sửa sai sau 2 tháng bằng cách chấm dứt vai trò thầy giáo của anh với con gái.

Đo lường bằng cách nào?

Câu hỏi tưởng đơn giản, nhưng đã có hàng trăm phụ huynh nhắn tin hỏi tôi về việc này. Họ cho rằng vì "em không giỏi, em không biết tiếng Anh, em không thể đo lường, đánh giá được". Thật ra, việc này cũng không quá khó.

Đầu tiên, tôi luôn nắm bắt kết quả học tập của con ở trường, thông qua điểm số các bài kiểm tra và bài thi. Nếu điểm số có sự bất thường, tôi sẽ tìm nguyên nhân cặn kẽ. Điểm số là điều cơ bản nhất để giúp mình đo lường kết quả học của con.

Khi giao bài tập ở nhà cho con, dựa vào đáp án, ông xã tôi chấm bài và dựa vào kết quả mà đo lường mức độ hiểu bài của con. Nếu con sai 10% thì chúng tôi yêu cầu con tự ôn, tự sửa. Nếu con sai 30% thì chúng tôi sẽ ngồi lại với con để tìm hiểu lỗ hổng kiến thức.

Có rất nhiều bạn nhờ tôi tư vấn lộ trình học tiếng Anh cho con, nhưng khi tôi hỏi "Bé đang ở trình độ nào?" thì các bạn ấy đều trả lời chung chung là "Con học tốt, con giao tiếp tốt, con nghe nói tốt". Nhưng cụ thể tốt như thế nào thì không ai nói được. Tôi hỏi tiếp "Vậy bé đã thi chứng chỉ Cambridge nào chưa?" thì có bạn trả lời "Con em chỉ cần học thật, em không cần bằng cấp, không cần chứng chỉ". Vậy em đo lường kết quả học tập và tiến bộ của con như thế nào? "Dạ em nghe bé nói tốt. Em thấy bé đọc bài lưu loát lắm".

Chúng ta cần một sự đánh giá chính xác, cụ thể và đáng tin cậy. Cho con tham gia các kỳ thi tiếng Anh nghiêm túc là việc nên làm. Tuy đó không phải là công cụ hoàn hảo, bảo đảm tính tuyệt đối chính xác, nhưng các kỳ thi của Cambridge và thi quốc tế uy tín (IELTS, Toefl, PTE) vẫn là sự đánh giá mà tôi cho là tốt nhất ở thời điểm hiện tại.

Một cách đánh giá con khá sát sao là trao đổi trực tiếp với thầy cô của con. Tùy vào môn học, tôi luôn chủ động hẹn gặp riêng giáo viên bộ môn. Giáo viên chủ nhiệm thì tôi ưu tiên gặp đầu tiên. Sau đó, nếu môn nào bé gặp khó khăn, tôi sẽ trực tiếp xin gặp để trao đổi. Hầu hết, sau những lần trao đổi trực tiếp, giáo viên đều hiểu, thương con hơn và tận tình dạy dỗ con hơn.

Có một điều các bạn cần lưu ý về độ chính xác của các đánh giá và điểm số. Đôi khi điểm số không nói lên tất cả. Có lần, con gái bị điểm kém môn Sử, sau khi hỏi chuyện, tôi mới biết cả lớp đều điểm kém. Như vậy thì có thể là do cách thức của giáo viên chưa phù hợp. Không phải các con không học tốt mà do các con chưa hiểu đề bài hoặc hiểu cách làm bài đúng theo yêu cầu của giáo viên.

Với các giáo viên nước ngoài, hoặc giáo viên dạy kèm, tôi nhận thấy là do tính nhân văn, nên thầy cô thường khen học sinh rất nhiều. Có khi, tôi cảm thấy lời khen dễ dãi quá sẽ khiến con mất hết động lực. Tôi thường nói với con "Thầy cô thương nên khen thôi con à, đừng chủ quan nha con".

Ngược lại, các thầy cô Việt Nam thường nghiêm khắc và rất "tiết kiệm" lời khen. Mỗi khi tôi trò chuyện với thầy dạy viết văn học thuật, tôi thường "năn nỉ" thầy, lâu lâu khen bé một chút để động viên bé. Miệt mài viết một bài văn trong cả tuần, sửa đi sửa lại mà thầy không khen gì cả, thì con buồn lắm.

Một điều quan trọng khác chính là đánh giá của con. Tôi thường xuyên hỏi con môn học này thích không, thầy cô đó dạy có dễ hiểu không, có thú vị không, có nghiêm túc không. Nếu con không cảm thấy thoải mái, tôi sẽ hỏi cặn kẽ và sẵn sàng thay đổi giáo viên, môn học, chương trình học không phù hợp. Việc này sẽ giúp con luôn học trong vui vẻ, hào hứng, tránh tối đa việc để con học trong đau khổ, chịu đựng. Chúng sẽ khiến con sợ học, chán học.

Thời gian đo lường

Mỗi ngày, chúng tôi đều hỏi con về điểm số ở trường, hoặc kết quả bài tập. Mỗi tuần, tôi lấy bất kỳ sách cũ đã học, đã đọc ra để kiểm tra con. Tôi thường yêu cầu thầy dạy nói ghi âm lại toàn bộ buổi học để khi có thời gian sẽ nghe và cứ thế đánh giá sự tiến bộ của con qua hàng tuần, hàng tháng.

Hàng tháng chúng tôi đều có sự trao đổi với thầy cô để đánh giá sự tiến bộ của con. Mỗi 3 tháng, dựa vào tiêu chí đánh giá của Cambridge, tôi cùng thầy trao đổi để đưa ra nhận định chính xác về con: con tốt cái gì, điều gì cần cải thiện.

Cuối cùng, mỗi 6 tháng hoặc trễ nhất là một năm, tôi đều cho con đi thi các chứng chỉ Cambridge, hoặc Toefl để đo lường tốc độ tiến bộ của con.

Rà soát kế hoạch

Việc đánh giá, đo lường chính xác, kịp thời giúp chúng ta có cơ sở để rà soát kế hoạch. Có môn con học nhanh, tiến bộ vượt trội thì chúng tôi sẽ đặt mục tiêu cao hơn, có độ rướn để bé hào hứng chinh phục thử thách mới.

Tùy vào môn học của con chúng tôi có sự điều chỉnh kịp thời. Khi con học tranh biện (debate), tôi quan sát con và bạn cứ tranh cãi quyết liệt mà chưa có sự làm chủ bản thân, chưa nắm được kỹ thuật kiểm soát giọng nói, cảm xúc... nên quyết định cho con dừng học. Thay vào đó, tôi ưu tiên cho con học hùng biện (public speaking) trước, khi con nói tốt trước đám đông thì mới cho học tranh biện.

Khi trao đổi với thầy về lộ trình học tập của con, tùy theo năng lực con trong giai đoạn đó mà chúng tôi cân nhắc để thay đổi các mục tiêu học. Thời gian này con tập làm quen với dạng viết của IELTS, giai đoạn sau con lại cần học phân tích văn. Giai đoạn tiếp theo, con cần đọc thêm sách về lập luận logic để viết tốt hơn. Hiện giờ, khi con viết văn học thuật tương đối ổn, thầy đề nghị con quay lại viết văn sáng tạo song song.

Trước đây, khi lần đầu tiên biết đến khái niệm homeschooling, tôi đã cho con học. Nhưng khi thấy con không hào hứng, học trễ nải, con vừa học vừa ngáp, tôi đã kiểm tra chất lượng của chương trình đó và kịp thời thay đổi. Cũng may mắn là tôi chỉ mất đi số tiền học phí và kịp dừng lại để tiết kiệm thời gian vàng của con.

'Đừng chi tiền học vượt quá khả năng của gia đình'

Chị Phạm Xuân Hương cho rằng ở độ tuổi nhỏ, con cần thời gian, sự quan tâm của cha mẹ hơn là chi thật nhiều tiền cho trường lớp, khóa học.

Chị Hương, chuyên gia marketing, bà mẹ 3 con, tiếp tục chia sẻ bước thứ tư trong chiến lược học tập - phân bổ nguồn lực tối ưu. Nguồn lực ở đây gồm tiền bạc, thời gian, công sức của con và bố mẹ.

Tiền bạc

Khi làm việc ở công ty cũ, tôi đã giúp tìm trường quốc tế cho 3 con của sếp. Với năng lực tài chính mạnh, cả 3 con sếp đều học trường quốc tế hàng đầu, du học Mỹ từ những năm trung học và cứ thế tiếp tục vào trường đại học tốt của Mỹ.

Tuy nhiên, tôi từng biết nhiều trường hợp cha mẹ vì quá thương con mà cố cho con học trường quốc tế, với ngân sách khá nặng so với thu nhập của gia đình. Cho đến khi gia đình gặp khó khăn về công ăn việc làm, thu nhập sụt giảm, thì các bé đành quay về trường công để học. Lúc này, nhiều vấn đề khó khăn phát sinh, bé khó hòa nhập với trường công, sức học trong các môn bị lệch (vì trường công học nặng về học thuật hơn).

Bạn tôi, do con không thể hòa nhập được với trường công, nên đã cho con học homeschooling tại nhà mà cách học này tiếp tục gây ra nhiều vấn đề bất cập hơn cho cháu.

Trong gia đình tôi, khi cháu gái tôi đạt học bổng 70% ở Mỹ, cha mẹ không đủ tài chính để hỗ trợ (vì đã không lên kế hoạch tài chính an toàn ngay từ đầu). Cháu tôi đã phải bỏ dỡ ước mơ vào trường đại học hàng đầu của Mỹ.

Ngân sách dành cho việc của con rất cần được tính toán khôn ngoan, bảo đảm sự an toàn cho con ở bậc đại học. Ở độ tuổi nhỏ, các bé cần thời gian và sự quan tâm của cha mẹ hơn là chi thật nhiều tiền cho trường lớp, khóa học. Không bao giờ chi quá khả năng của gia đình. Cha mẹ nên để dành khoản ngân sách đủ tốt để lúc nào cũng sẵn sàng cho mọi trường hợp như: khi con đạt học bổng 50-70%, khi con muốn học một ngành mà không có học bổng (ngành Y - Dược gần như không có học bổng), hoặc khi con muốn học ở một nước không có, hoặc rất ít học bổng.

Thời gian

Để sử dụng tối ưu thời gian, chúng tôi tập trung cho từng mục tiêu cụ thể. Ở cấp tiểu học, chương trình học nhẹ, tôi yêu cầu con làm hết bài tập ở trường. Khi về nhà, bé chỉ tiếp xúc với tiếng Anh. Cuối tuần, ngoài thời gian thể thao, đi chơi, còn lại bé tiếp tục tắm trong tiếng Anh.

Chúng tôi không lãng phí thời gian của bé cho những môn học theo phong trào, những môn mà bé không thật sự giỏi, hoặc đam mê. Về kỹ năng, tôi chỉ cho bé học những kỹ năng sinh tồn (học bơi, học võ, học nấu ăn) hoặc thật sự quan trọng cho tương lai (hùng biện, tranh biện, viết sáng tạo, viết học thuật).

Khi chọn các môn nghệ thuật để giúp bé cân bằng cuộc sống, nhìn vào năng khiếu của con, tôi không ép con học nhạc cụ (mất quá nhiều thời gian luyện tập) mà cho con học thanh nhạc. Chỉ cần mỗi tuần một giờ, bé vẫn thể có niềm vui âm nhạc mà lại giúp bé rất nhiều trong việc hòa nhập với bạn bè ở môi trường mới.

Tôi cũng không cho bé học trường chuyên, lớp chọn, vì thấy việc học luyện thi tranh giải quá nặng, tốn quá nhiều thời gian. Học chuyên để giành giải thưởng cấp thành phố, cấp quốc gia có thể được xem là một chiến lược để xin học bổng. Tuy nhiên, tôi muốn con tôi phải học thật, giỏi thật, hơn là chỉ học luyện để thi cử. Tôi cho bé học kiến thức phổ thông bằng tiếng Anh, giúp bé vừa giỏi tiếng Anh, vừa có nền tảng kiến thức vững chắc và tương đồng với nền tảng học thuật ở bậc đại học khi du học. Sau này, khi con vào đại học ở Mỹ hoặc Australia, con đã có nền tảng sâu sắc về văn hóa và kiến thức của học thuật phương Tây.

Công sức học hành của con

Chúng tôi luôn trân trọng việc học của con. Con chịu học, con thích học đã là may mắn nên chúng tôi cực kỳ cân nhắc cho con học và không học cái gì.

Với tôi, học tư duy là quan trọng nhất. Tôi cho rằng một đứa trẻ có tư duy tốt thì sẽ thành công ở mọi vị trí, mọi công việc. Tôi bỏ thời gian để trao đổi với con, chất vấn con, để từ từ, từng chút, xây dựng tư duy phản biện (critical thinking). Tôi không quá vội vã bắt con học kiến thức, tôi chưa bao giờ cho con đi học thêm Toán, hay bất cứ môn học thuật nào.

Tôi ưu tiên cho bé học kỹ năng, đặc biệt là sinh tồn. Với tôi, trong thế kỷ mới, tiếng Anh là kỹ năng sinh tồn nên ưu tiên tập trung cho bé. Bên cạnh đó, tôi giúp bé xây dựng thói quen đọc sách và kỹ năng tự học. Trong suốt những năm cấp 1, tôi dành tất cả thời gian (ngoài việc học ở trường) để cùng bé đọc sách, học tiếng Anh, giúp bé tự học. Hiện nay, bé đã có thể tự ngồi học liên tục trong 2-3 giờ mà không mất tập trung và không cần chúng tôi giám sát.

Tôi cho con học kiến thức một cách tự nhiên. Lúc con còn nhỏ, tôi bồi dưỡng văn hóa Việt cho bé bằng những tác phẩm văn học của các tác giả nổi tiếng. Tôi mua sách của nhà văn Thạch Lam, Tô Hoài, Sơn Nam... và cùng bé đọc. Tôi cũng chọn mua những bộ sách về danh nhân thế giới để truyền cảm hứng cho con. Khi bé đọc tốt, tôi tiếp tục chọn các loại sách có mức độ khó cao hơn.

Đầu tiên là tôi cho bé đọc Việt Nam Sử Lược. Sau đó, bé tiếp tục tìm đọc về lịch sử Mỹ, lịch sử thế giới, Lã Mã cổ đại. Có lúc, bé muốn đọc về khoa học vũ trụ, tôn giáo và triết học, tôi phải tìm tòi các loại sách viết về chủ đề này (ở trình độ dành cho trẻ em) để thỏa mãn nhu cầu đọc của con. Con đặc biệt thích bộ sách khoa học được viết theo phong cách hài hước, phù hợp trẻ con. Bằng cách đó, con từ từ có được nền kiến thức vững chắc, hiểu đúng và hiểu sâu bản chất vấn đề. Việc này đã giúp con luôn đạt được điểm tốt ở trường mà con không phải học thuộc lòng hay đi học thêm.

Với từng môn học, tôi yêu cầu bé tập trung năng lực học tập riêng. Tôi không ép bé học thật giỏi, đạt điểm 10 các môn ở trường. Ngược lại, tôi luôn khuyến khích bé đọc và viết. Môn viết tôi xem trọng và luôn dành khoảng thời gian chất lượng nhất cho bé, vì tôi biết ở đại học quốc tế, kết quả học tập thường được đánh giá bằng bài luận văn. Tôi yêu cầu con tập trung năng lực nhiều nhất cho môn viết.

Các môn học cũng khác nhau ở từng giai đoạn. Từ lớp 1 đến 3, tôi chỉ ưu tiên cho con đọc thật nhiều. Nghe tiếng Anh bằng cách xem phim. Đến năm lớp 4 tôi mới bắt đầu cho bé học ngữ pháp nghiêm túc và khuyến khích bé viết. Nhờ đọc nhiều, con có nhiều từ vựng, nhiều kiến thức để viết tốt. Việc đọc nhiều sách tiếng Anh cũng giúp con thấm nhuần văn phong tiếng Anh một cách rất tự nhiên. Điều này đã cho kết quả tốt khi con học viết sáng tạo.

Công sức của bố mẹ

Quá trình học hành của con sẽ hiệu quả khi có sự dày công của bố mẹ. Trong một lần trò chuyện gần nhất với một cháu du học sinh người Việt, vừa đậu vào trường Berkeley (trường đại học hàng đầu của Mỹ tại bang California), bạn trẻ ấy nói với tôi "Con không coi trọng người kỳ vọng con. Con rất coi trọng người dành thời gian cho con". Là cha mẹ, tôi nghe mà trong lòng không khỏi cảm thấy xáo động.

Đặc biệt, khi ở độ tuổi nhỏ, con rất cần cha mẹ. Nhà khoa học Orlando Aloysius Battista từng nói "Di sản tốt nhất mà cha mẹ có thể dành cho con là chút ít thời gian mỗi ngày". Ở độ tuổi nhỏ, con cần cha mẹ dành nhiều thời gian để cùng con học, cùng con chơi, và quan trọng hơn nữa là giúp con bồi đắp động lực, tinh thần hiếu học, trọng sự học và các thói quen tốt như đọc sách, tự học.

Khi con lớn dần, cha mẹ nới lỏng sự giám sát và nên cho con không gian tự do nhất định. Cha mẹ chỉ cần có mặt ở những việc, kỳ thi quan trọng, hoặc khi con cần giúp đỡ. Sự tận tâm và thời gian chất lượng mà bạn dành cho con nhiều bao nhiêu thì con càng hạnh phúc và tăng khả năng thành công bấy nhiêu.